मूलचा डोण्या बरफवाला आठवतंय का?

मूलचा डोण्या बरफवाला आठवतंय का? 

"मूलची गार आठवण – डोनू आणि बालक कुल्फीवाल्याची गोष्ट"

मुलच्या उन्हाळ्यात एक विशिष्ट असा सूर हवेत घुमायचा – “बर्र्रफ...”आणि जिथे जिथे तो सूर पोहोचायचा, तिथे तिथे पोरं गल्ल्यांतून धावत निघायची. हा सूर होता डोनू उर्फ डोन्याचा – मूल शहराच्या उकळणाऱ्या आठवणींचा एक अटळ भाग.

उन्हाळा आणि डोण्याचा बर्फ हे त्यावेळचे मूलचे समिकरण! डोण्याच्या बररररफ आवाज आला की, उन्हाळा लागला असे समजायचे. ऐवढे डोन्या आणि उन्हाळ्याचे नाते!

डोनू धिप्पाड शरीरयष्टीचा, गरीब पण मनानं श्रीमंत असलेला बर्फ विक्रेता. त्याची हाक ही कुठल्याही जाहिरात संस्थेच्या ब्रँडिंगपेक्षा प्रभावी होती. “बर्र्रफ...” हा त्याचा आवाज लयबद्ध, जोरदार आणि अगदी डोंगरातून घुमल्यासारखा वाटायचा. सुरुवातीला चालत आणि नंतरही चालत-फिरतच, तो मुलच्या गल्ल्यांमध्ये बर्फ विकायचा. लालसर रंगाचा, साखरेचा वाळवंटातल्या माणसाला जीवदान देईल असा बर्फ. आणि मग त्याची दुसरी हाक – “पोराच्या निमित्ताने माय-ले खायले भेटते… लाल वाला बररररररफ… दुधाचा बरररररफ… थंडा बरफवाला.. भाय गोड लागते.. गोडवाला लाल बरफ!” – ही तर त्या काळच्या मुलांना आजही कानात घुमते.

त्याच्या आवाजात अशी काहीतरी जादू होती, जी उन्हाळ्याच्या तापट दुपारीही गोड गारवा देऊन जायची. पण काळाच्या ओघात आईसक्रीम नावाचा नवश्रीमंत आला आणि डोनूच्या साध्या पण हृदयस्पर्शी बर्फाला मागे सारलं गेलं. त्याचा व्यवसाय बंद झाला. त्यानंतर काही काळ तो बाजार समितीत हमालीचं काम करत राहिला. आणि हमाली करीतच मेला! – कायमचा. त्याचा फोटो पब्लिक पंचनामाच्या वाचकांपर्यंत पोहचविण्यांसाठी शोधा—शोध केली. डोण्याची म्हातारी झालेली मुलगी मिळाली, त्याचा मृत्युप्रमाणपत्र मिळालं, मात्र फोटो मिळालं नाही. केवळ आवाजानीही अनेकांच्या हृदयात ठाण मांडून बसता येते हे डोनूने दाखवून दिले.

डोण्याचे नांव डोणू निमगडे, सोमनाथ रोडवरील लहान मोहल्यात रहायचा. मात्र सर्वच त्याला डोण्याच म्हणत, अगदी लहान मुलांपासून तर वृध्दापर्यंत!

पण आजही जेव्हा एप्रिल-मेच्या उन्हानी घाम येतो, तेव्हा अनेकांच्या कानात डोनूचा तो “पोराच्या निमित्ताने…” असा टोण घुमतो. तो आवाज फक्त बर्फाचा राहत नाही तर, बालपणीच्या गोड आठवणीचा तो उजाळा असतो.

मुल शहरातील नवभारत विद्यालयाच्या जुन्या इमारतीच्या समोर गणेश आईस फॅक्टरी होती. या फॅक्टरी मधून तो बर्फ विकत घ्यायचा आणि हातोहात आपल्या स्टाईलने विकायचा. डोन्यासोबत खूप सारे लोक हा व्यवसाय करायचे पण साऱ्यांना आठवते तो फक्त डोण्या!

डोनू सोबतच उन्हाळ्याचा मूल वासीयांचा सोबती होता ‘बालक कुल्फीवाला’. हा एक चतुर, हसतमुख विक्रेता होता. हातगाडीवर एक मोठा टीनचा टब, त्यात बर्फ व मीठ टाकून आणि त्यावर कुल्फीचे साचे. हा बघता बघता रस्त्यावरच कुल्फी तयार करायचा – अगदी चलती फिरती फॅक्ट्री.

कधी घंटी वाजवत, कधी छत्री फिरवत रस्त्यात फिरणारा बालक कुल्फीवाला, म्हणजे उन्हाळ्याच्या सुट्टीचा आनंददूत. २५ पैशांत सुरू झालेली त्याची कुल्फी, पुढे १ रुपया होईपर्यंत अनेक पिढ्यांची गार आठवण ठरली. ‘लाल वाली कुल्फी’, ‘दुध वाली कुल्फी’, ‘खोबरा किस टाकलेली कुल्फी’ – त्या काळात हेच अमृत होतं.

पण जसजसं युपी-राजस्थानी मटका कुल्फीचं आगमन झालं, तसतसे आपले स्थानिक बालक कुल्फीवाले हरवू लागले. लहानशा गल्लीतून दुपारी येणारी घंटी बंद झाली. आणि एक संपूर्ण पिढीची आठवण, आठवणीतच राहिली.

लालवाला, दुधवाला.. गोडवाला आईसस्प्रोट... आता आणलेला असे ठेवणीतील शब्दाची अचुक फेक आजही मूलच्या नागरीकांच्या कानात घुमते आहे.  लालवाला 10 पैसे तर दुधवाला 20 पैशात तो मायच्या पैशानं पोरांचा रड  समजवायचा!

आज मूल शहर बदललंय. हायजेनिक आईसक्रीम पार्लर आलेत, मेटलिक कुल्फी साचे आणि इंस्टाग्राममधले फ्लेवर्स. पण या सगळ्यात हरवलेली आहे ती डोनूची ती हाक… आणि बालक कुल्फीवाल्याची घंटी.

डोण्या आणि बालक कुल्फीवाला.. हे दोघेही दलित.. दलित वस्तीतच राहणारे पण त्यांच्या व्यवसायात मूलच्या नागरीकांनी कधीही 'जात' आडवी येवू दिली नाही, लोकांनी त्या दोघांवरही प्रचंड प्रेमच केले! मूल वासीयांची ही ताकदच म्हणावी! नाही काय?

मूल शहराची ही बर्फाळ, पण अंतःकरणात घर करून राहिलेली आठवण — ही आपल्या संस्कृतीची, आपल्या बालपणाची, आणि आपल्या शहराच्या साधेपणाची एक जिवंत साक्ष आहे.

#Vijay_Sidhawar #विजय_सिध्दावार